Dutchhelmets

Jodenvervolging in Nederland tijdens de tweede wereldoorlog

In mei 1940 woonden ongeveer 160.000 Joden in Nederland, waarvan een deel uit Duitsland gevlucht, en kregen in de loop van dat jaar te maken met steeds scherpere anti-Joodse maatregelen van de Duitse bezetter. Bordjes met de tekst ‘Voor joden verboden’ verschenen bij  cafés, theaters, parken en andere openbare gelegenheden. Joden werden ontslagen uit overheidsdienst en hun kinderen konden niet meer naar een openbare school.

Vanaf begin mei 1942 moesten alle Joden van zes jaar en ouder een zespuntige gele Jodenster zichtbaar hun bovenkleding dragen, ter hoogte van de linker borst. Deze moest worden vastgenaaid en niet opgespeld. Bij de Nederlandse geproduceerde Jodensterren stond in het midden het woord 'Jood', in zwarte, pseudo-hebreeuwse letters en had de Jodenster de vorm van een Davidster die sinds de negentiende eeuw een bekend joodse symbool is.

De invoering van de Jodenster werd op woensdag 29 april 1942 aangekondigd in de avondbladen en vanaf 1 mei starte de verkoop. De Joodse Raad, het in 1941 ingestelde 'eigen joodse bestuur', zou de sterren verspreiden. Personeel van de Joodse Raad maakte overuren om de voorraad sterren te verpakken. De sterren moesten in afgetelde porties worden verzonden naar de diverse bureaus van de Joodse Raad, binnen en buiten Amsterdam. Op 3 mei moesten de Jodensterren verplicht gedragen worden.

Voor iedere Jood waren er vier sterren en ze kostten 4 cent per stuk, door de drager zelf te betalen. Ook moest voor elke vier sterren een distributiebon ('textielpunt') worden ingeleverd. Op het niet dragen van de ster stond een straf van 'zes maanden hechtenis' of 'duizend gulden boete'.

In de zomer van 1942 begonnen ook de deportaties. Via kamp Westerbork werden tot september 1944 zo'n 107.000 Joden met treinen op transport gesteld naar vernietigingskampen in Oost-Europa waarvan meer dan 100.000 vermoord werden.

Wilt u meer over de Jodenvervolging in Nederland lezen, dan kunt u via de link hieronder meer informatie hierover vinden.

Joods cultureel kwartier

Jodenvervolging in Nederland

Jodenster is de juiste benaming voor het embleem en niet Davidster, zoals velen denken. De Davidster is een Joodse symbool uit de oude tijd en de Jodenster een symbool die door de Nazi's in het leven geroepen is met als doel de Joden te onderscheiden, buiten te sluiten en te vernederen.

De Jodensterren waren gemaakt door stoomweverij De Nijverheid uit Enschede. Dit familiebedrijf was eigendom van de joodse familie van Gelderen en werd gedurende de bezettingsjaren onder toezicht van een Duitse 'Verwalter', een niet-joodse zaakwaarnemer, gezet. Stoomweverij de Nijverheid was een bedrijf gespecialiseerd in het bedrukken van  textiel bestemd voor vrouwen kleding. Van de familie van Gelderen zijn vier familieleden tijdens de tweede wereldoorlog opgepakt en vermoord alsook enkele personeelsleden van het bedrijf. Ter nagedachtenis aan hen is in 1947 een monument onthuld aan de Nijverheidsstraat in Enschede, bij het voormalige woonhuis van L.P. van Gelderen, directeur van de Stoomweverij Nijverheid.

Een ander familielid, Henk van Gelderen, dook onder in Amsterdam, werd lid van het verzetsgroep Rolls Royce en was betrokken met het maken van valse persoonsbewijzen. Na de oorlog werd hij directeur van de stoomweverij en ontdekte dat de Jodensterren in zijn familiebedrijf waren gedrukt. Hij maakte deze ontdekking niet wereldkundig totdat in 1997, na onderzoek van het Joods Historisch Museum, dit bekend werd gesteld aan het grote publiek. Tot dan werd gedacht dat de Jodensterren in het getto van Łódź waren geproduceerd.

De Jodensterren waren gedrukt op grote rollen gele katoen. Om elke ster was een stippellijn aangebracht om aan te geven waar deze omgevouwd of uitgeknipt moest worden. Ook werd geadviseerd om de achterzijde te verstevigen met een stuk dik stof/voering en werden deze vaak hergebruikt omdat zij kostbaar waren en vrij snel uitverkocht waren. In totaal zijn 569.355 sterren geproduceerd door textielfabriek De Nijverheid en zeer waarschijnlijk zijn alle Jodensterren, of het grootste deel ervan, vóór 1 mei 1942 gedrukt.

Gezien het feit dat de Jodensterren al vrij snel waren uitverkocht, acht ik het mogelijk dat er meerdere drukken zijn geweest.

De Pilow mutsen

De Pilow mutsen, ook wel 'gevangenen muts' genoemd, werden gedragen door gevangenen in Nederlandse strafgevangenissen gedurende de Tweede Wereldoorlog. Deze mutsen zijn op hetzelfde manier vervaardigd en van hetzelfde model als de blauw-wit gestreepte mutsen die in de Duitse vernietigingskampen werden gedragen.

Beide hieronder afgebeelde pilow mutsen zijn gevonden in een 1942 gedateerde doos, op een zolder in Den Haag. Deze mutsen zijn ongebruikt en waren waarschijnlijk bestemd voor te werk gestelden in doorgangskamp Kamp Westerbork, een kamp waar joodse, politieke en andere gevangenen werden vastgezet tot zij per trein werden afgevoerd naar een vernietigingskamp.

Wilt u meer weten over Kamp Westerbork, kunt u hiervoor onderstaande link gebruiken:

Herinneringscentrum Kamp Westerbork