Dutchhelmets

Herkenningstekens

Hieronder vindt u informatie over herkenningstekens die op een helm werden aangebracht. Dit betreft zowel herkenningstekens gebruikt tijdens oefeningen om 'vriend en vijand' van elkaar te onderscheiden, herkenningstekens gebuikt tijdens oefeningen en operaties om eigen troepen te kunnen duiden en herkenningstekens om een functie aan te duiden.

De helmdoek bestemd voor oefeningen

Op 21 november 1924 werd een helmdoek ingevoerd die tijdens manoeuvres (oefeningen) de oefende eenheid en de oefenvijand van elkaar moest scheiden. Zo werd het voor de militairen duidelijk tot welk partij zij hoorden. Militairen die tot de oefenvijand behoorden, ook wel ‘Roode partij’ genoemd, droegen een zwarte helmdoek over de helm als herkenningsteken.

De helmdoek is nooit ingevoerd als camouflage materiaal om helmen mee te kunnen camoufleren. De helmdoek was niets meer dat een herkenningsteken om tijdens oefeningen de oefenvijand en de oefende eenheden van elkaar te onderscheiden. Na afloop van de oefening werd de helmdoek ook weer ingenomen.

Er is voldoende beeldmateriaal te vinden waarop het gebruikt van de helmdoek duidelijk te zien is, echter, in de meeste vooroorlogse voorschriften is nergens een afbeelding of uitgebreide beschrijving van deze helmdoek te vinden. Ook zijn op de uitrustingsstaten en prijslijsten die tussen 1930 en 1940 zijn opgemaakt, nergens een vermelding van de helmdoek in terug te vinden.

De enige vermelding van de helmdoek is in de Dienstvoorschrift No. 46, Algemeen Oefenvoorschrift voor de Koninklijke Landmacht uit 1930. Op bladzijde 46, paragraaf 121, tweede alinea staat het volgende over de helmdoek beschreven:

"De tegen elkander optredende partijen worden - ter beslissing van den leider - genoemd de Blauwe partij en de Roode partij. De laatste draagt een zwarten doek over den helm of een bruine band om de veldmuts."

Er wordt in het Dienstvoorschrift No. 46 nergens een melding gemaakt van een blauwe of rode helmdoek. Wel wordt duidelijk aangegeven dat de rode partij een zwarte helmdoek draagt en niet de blauwe partij.

Het enige gebruik van de helmdoek is alleen ten tijde van oefening geweest en zeker niet om de helmen te camoufleren, zoals door enkelen gedacht. Na afloop van de oefening werd de helmdoek weer ingenomen.

De helmdoek is een driehoekige lap van zwart katoen die aan alle zijden omzoomd is. Door gebruik komt het voor dat de zwarte kleur enkele helmdoeken wat vervaagd is, waardoor deze helmdoeken iets lichter van kleur zijn.

Vanaf het midden van de korte zijde is naar het midden van de lap, het stof een stukje omgevouwen en voorzien van een naad. Hiermee wordt een bolling in de helmdoek gecreëerd waardoor de helmdoek beter past over de bolling van de helm. Er zijn ook exemplaren waarbij over de gehele middenstuk een naad is aangebracht. Aan alle drie de hoeken is een stuk katoenen lint bevestigd. Het midden van de lint is aan de hoek van de helmdoek genaaid, waardoor de helmdoek aan de helm vastgeknoopt kan worden.

Er is bij mij maar één helmdoek bekend, waarvan ik zeker ben dat deze origineel is, waarvan de voorste 2 linten vervangen zijn voor 2 metalen haakjes. Hierdoor kon de helmdoek aan voorzijde van de helmen m27 aangehaakt worden. Het is mij niet bekend of deze aanpassing centraal werd aangebracht of door enkele militairen zelf aangebracht. Het is zeer aannemelijk dat deze enige tot nu bekende aanpassing zeer waarschijnlijk door de gebruiker, een officier, zelf is aangebracht.

Afhankelijk van het type helm verschilt de wijze waarop de helmovertrek bevestigd wordt. Op de helmen m16, m16A en m16B worden de 3 linten aan de drie ranselriemsleuven vastgeknoopt. Op de helmen m16C en m16D word de lange zijde van de helmdoek door middel van de lint vastgeknoopt aan de voorste ranselriemsleuf. De linten aan de korte zijde worden vastgeknoopt aan de kinriembeugel of aan de lederen band. Dit geldt ook voor de helmen m27 die ook alleen midden achter een ranselriemsleuf hebben.

Er zijn enkele helmdoeken waarbij de 2 voorste linten zijn vervangen voor 2 metalen haken.

De helmdoeken werden na goedkeuring van het Centrale Magazijnen voorzien van een wit CM stempel met eronder het jaartal van goedkeuring. Door gebruik komt het voor dat bij enkele helmdoeken de CM stempel (deels) weggesleten is.

Na beeldonderzoek heb ik de conclusie gemaakt dat rode helmdoeken, of helmdoeken die rood zouden kunnen zijn, zo goed als zeker niet zijn gebruikt tijdens oefeningen. Ook heb ik tot heden geen documentatie gezien waarin rode helmdoeken zijn beschreven of dat rode helmdoeken zijn geproduceerd. Hierdoor maak ik de conclusie dat, naar alle waarschijnlijkheid, er geen rode helmdoeken zijn gebruikt tijdens oefeningen en dat deze zeer waarschijnlijk ook niet zijn geproduceerd.

Op diverse internet sites, forums en stukken worden rode helmdoeken aangehaald of beschreven. Ik heb niet kunnen vaststellen dat deze berichten op gedegen onderzoek zijn gebasseerd.

Valse helmdoeken

De helmdoek is een kostbaar, gewild en zeldzaam uitrustingsstuk. Wees op uw hoede wanneer u een exemplaar aangeboden krijgt en neem een weloverwogen besluit wanneer u eentje wilt aanschaffen.

Er zijn de afgelopen jaren vele valse (nep) helmdoeken als origineel aangeboden en in het verzamelcircuit terecht gekomen. Waar deze valse helmdoeken zijn geproduceerd is tot heden bij Dutchhelmets onduidelijk. Wat wel bekend is, is dat in ieder geval één grote partij valse helmdoeken in Duitsland, vlak over de Nederlandse grens, op de markt zijn gebracht. De helmdoeken uit deze partij zijn allemaal ergens verschillend van elkaar om uniciteit te doen geloven, echter hebben alle helmdoeken enkele zelfde eigenschappen die blijven terugkomen.

Deze valse helmdoeken zijn over het algemeen goed nagemaakt en lichten niet of nauwelijks op onder een UV lamp. Ondanks dit missen deze helmdoeken enkele specifieke kenmerken waardoor deze als vals kunnen worden onderscheiden. Welke deze zijn, zullen hier niet gedeeld worden om misbruik te voorkomen.

Spijtig om te vermelden is dat alle door Dutchhelmets waargenomen helmdoeken die de afgelopen jaren op internet zijn aangeboden, gewoonweg vals zijn. Dutchhelmets heeft meerdere exemplaren bij verschillende personen in hand kunnen onderzoeken om het beweerde te kunnen vaststellen en te bevestigen dat er jammer genoeg vele valse helmdoeken in omloop zijn.

Desondanks alle kritiek op de hierboven gemelde waarschuwing, blijft Dutchhelmets bij zijn standpunt. Er zijn enkelen die niet willen geloven dat een grote partij (of meerdere partijen) valse helmdoeken in omloop zijn gebracht en deze als origineel blijven aanbieden.

Dutchhelmets heeft vele argumenten mogen aanhoren om het tegendeel aan te tonen, echter, tot heden is er niet één goed argument of bewijs geleverd om aan te tonen dat de door Dutchhelmets beweerde valse helmdoeken toch origineel zijn.

Ondanks dat de door Dutchhelmets hierboven beschreven helmdoeken vals zijn, zijn deze een prima alternatief ter vervanging van een origineel exemplaar.

Reproductie helmdoeken

Naast de vele valse helmdoeken die recentelijk in omloop zijn gebracht, worden ook reproductie helmdoeken aangeboden. Deze reproductie helmdoeken zijn over het algemeen prima nagemaakt en hebben duidelijke verschillen met het origineel model. ook lichten reproductie helmdoeken op onder een UV lamp.

Deze reproductie helmdoeken zijn een prima alternatief ter vervanging van een origineel exemplaar mits deze als reproductie worden aangeboden en benoemd.

De Agressor Helmkam

In 1960 werd een zogenaamde agressor helmkam ingevoerd die midden over de m53 buiten- of binnenhelm werd bevestigd. De helmkam werd alleen gedragen door militairen die de rol van 'oefenvijand' op zich namen. De helmkam ten behoeve van de m53 Troepenhelm wordt binnen de Dutchhelmets collectie aangeduid als Helmkam, model m53. De helmkam werd door de militairen vaak als 'Hanekam' aangeduid.

De Helmkam, model m53 is gemaakt van een zwartrubberen strook die 3,5 cm breed is, en uitgestrekt 27 cm lang. Aan beide weerzijden is een metalen haak bevestigd die over de helmrand wordt aangebracht. Bovenop is een strook van zacht schuim aangebracht die 3 cm breed is en schuin naar achteren afloopt.

Vanaf begin 1964 werd voorop de strook van zacht schuim, een wit plastic vierkant plaatje aangebracht waarop met waspotlood een gekleurde driehoek of vierkant kan worden aangebracht. Hiermee kon naast het herkennen van de oefenvijand, ook specifiek worden aangegeven tot welke wapen of dienstvak de oefenvijand behoorde. De kleurcodering was als volgt:

Infanterie:                      Rood

Cavalerie:                      Blauw

Artillerie:                        Zwart

Genie:                            Bruin

Verbindingsdienst:         Bruin

AAT:                               Bruin

Intendance:                   Groen

Geneeskundige dienst: Groen

Met het invoeren van de composiete gevechtshelm m95 in 1996, werd een nieuw model helmkam ingevoerd die Helmkam, model m95 genoemd mag worden.